تاریخ صنعت گاز طبیعی در ایران؛ روایت بخش بسیار مهمی از تاریخ مالی معاصر - ایستگاه بازی

کتاب تاریخ صنعت گاز طبیعی در ایران در چارچوب مناسبات مالی - ژئوپولتیکی ایران با شرکت های نفتی غربی و آسیای شرقی کنسرسیوم نفت و دولت های متبوع آنها و بعلاوه بلوک شوروی سابق در دهه های 1340 و 1350 اهمیت ویژه ای می یابد و در آن کلیه جوانب پیدایش و رشد بخش های مختلف صنعت گاز طبیعی ایران از شروع تا اواخر دهه 1360 بر پایه کتاب ها و اسناد و مدارک در دسترس داخلی و خارجی نوشته شده است. اصل این کتاب به قلم نویسنده به زبان انگلیسی و به صورت مقاله ای بلند به درخواست دانشنامه ایرانیکا تهیه شده و در زمستان 2016 در زمره مقالات ایران شناسی آن دانشنامه به صورت برخط منتشر شده است.

نخستین اسناد تاریخی از استفاده برنامه ای گاز در ایران به زمان قاجاریه و سلطنت ناصرالدین شاه مربوط می گردد، هنگامی که ناصرالدین شاه در سال 1873 میلادی به لندن سفر نموده بود، چراغ های گازی که روشنی بخش معابر بودند تعجب وی را بر انگیخت و علاقه مند به بازدید از کارخانه چراغ گاز شد.

او پس از بازگشت به ایران، دستور احداث و استفاده از کارخانه چراغ گاز را صادر کرد، استفاده محدود گاز در ایران تا تاریخ 1908 میلادی که نخستین چاه ایران در مسجد سلیمان به نفت رسید کم و بیش ادامه داشت، پس از استخراج نفت، گازهای همراه اجبارا در محل سوزانده می شدند.

شرکت ملی نفت ایران از بدو تشکیل همیشه به فکر چاره جویی و استفاده از گاز طبیعی بود که به دلیل بعد مسافت بین منابع فراوری و نقاط مصرف و سنگینی سرمایه گذاری و کمی مصرف داخلی که تنها محدود به برخی از منطقه ها نفت خیز جنوب می شد این امر به تعویق افتاد و همچنان گازهای استحصالی سوخته و به هدر می رفت، به تدریج که منابع نفت یکی پس از دیگری احداث و به بهره برداری می رسید، استفاده از گاز طبیعی برای تامین سوخت و محرکه های کمپرسور و مولدهای برق، مصارف داخلی، منازل سازمانی در منطقه ها نفت خیز از جمله مسجد سلیمان، آغاجاری، هفتگل و آبادان مورد توجه نهاده شد و در کنار فعالیت های اصلی فراوری، انتقال و پالایش نفت خام در نواحی جنوبی ایران، فعالیت های محدودی برای تهیه و به عمل آوردن گاز طبیعی به وسیله شرکت های عامل در حوزه قرارداد به عمل می آمد. اولین استفاده از گاز طبیعی، خارج از منطقه ها نفت خیز برای تغذیه کارخانه تازه تاسیس مجتمع کود شیمیایی شیراز بود که در سال 1344 واحد مذکور احداث و بهره برداری از آن شروع شد و برای خوراک اولیه آن احتیاج به گاز طبیعی بود، برای این منظور خط لوله ای به قطر 10اینچ و طول تقریبی 215 کیلومتر از گچساران به شیراز احداث شد.

نشر گستره کتاب تاریخ صنعت گاز طبیعی از شروع تا خاتمه دهه 60 به قلم پیروز اشرف را در 96 صفحه به بهای 75 هزار تومان روانه بازار کتاب کرد.