موزه ها را بهتر بشناسیم - ایستگاه بازی

بر مبنای تعریف ایکوم در خصوص موزه ها، موزه مکان گردآوری، نگهداری، مطالعه، آنالیز کردن و به نمایش گذاشتن داشته های فرهنگی یا طبیعی به منظور آموزش، پژوهش و ارزش دادن به این مجموعه ها و لذت بردن از آنها است.

نام موزه از لغت فرانسوی Musee گرفته شده و به معنی مکانی است که مجموعه بزرگی از آثار باستانی و صنعتی و چیزهای گرانبها را در آن به معرض نمایش می گذارند و دانشمندان، پژوهشگران و هنرمندان از آن استفاده می نمایند.

کلمه موزه را فرانسویان از لغت یونانی گرفته اند؛ موزه نام تپه ای در آتن بود که در آن عبادتگاهی برای موزه (الهه یونانی) قرار داشت.

به گفته پژوهشگران و متخصصان موزه داری، معبد خدایان هنر شعر و موسیقی که بر فراز تپه ای در آتن قرار داشت، نخستین موزه ای است که در تاریخ موزه ها از آن نام برده می شود.

موزه آشمولین در شهر آکسفورد ، نخستین موزه ای است که آثار مشرق زمین را در خود محفوظ نگه داشته است.

نخستین موزه در قاره آسیا، موزه آرمیتاژ در لنینگراد روسیه است و اولین موزه ایران در سال 1295 هجری شمسی به نام موزه ملی ایران پایه گذاری و افتتاح شده است.

موزه های متعدد آثار باستانی، فرهنگی، مردم شناسی، طبیعی، گیاه شناسی، حیوانات و آثار ارزشمند معاصر، مجموعه تاریخی آن کشورها را بازگو می نمایند به گونه ای که فرهنگ و تمدن هر قوم و ملتی به وسیله اشیا و وسایلی که در موزه ها جمع آوری شده، شناخته می شود.

همچنین موزه ها یکی از راه های عینی شناخت اقوام گذشته و آشنایی با نحوه زندگی آنها به دانش آموزان و دانشجویان به شمار می رود.

نگهداری آثار گذشتگان و نمایش و انتقال آنها به آیندگان، ارزیابی و قیاس میان پدیدارهای تاریخی، عملی، فنی، صنعتی و هنری گذشته و حال، ایجاد و تقویت تفاهم میان ملل و اقوام، شناخت و نمایش سهم اقوال و ملل در فرهنگ و تمدن دنیای، اعتلا و بهبود میزان دانش محصلان، دانشجویان و پژوهشگران و جلوگیری از انهدام فرهنگ بومی و ایجاد سدی در برابر فرهنگ های نامانوس از جمله اهداف تاسیس موزه ها به شمار می رود.

نخستین گونه بندی موزه ای که در اسامی کمیته های تخصصی ایکوم انعکاس دارد، تمایز بین موزه های هنری ظریفه، هنرهای کاربردی، باستان شناسی، تاریخ، مردم شناسی، علوم طبیعی، دانش و تکنولوژی، موزه های منطقه ای محلی و موزه های تخصصی است.

موزه های هنری، تاریخی، تخصصی، علمی، فنی و صنعتی آثار و اشیای قدیمی را که می توانند گویای زمینه و پیشینه مردم شناسی، باستان شناسی و تاریخی باشند؛ درخود جای داده اند.

موزه های تخصصی آثار تاریخی، هنری و فنی را به مناسبت های ویژه، در معرض دید مردم قرار می دهند. دو نوع این موزه ها را به موزه ها در هوای آزاد و موزه محلی مرسوم نموده اند.

در موزه های علمی نیز گونه های مختلف گیاهان، جانوران، سنگها، خاکها، سنگواره ها و آنچه را که دست بشر در خلق آنها دخالت نداشته است، تهیه و نگهداری می شود که به انواع موزه های تاریخی طبیعی، جانوران زمینی، گیاهان، ماهی ها و جانوران دریایی طبقه بندی می شوند.

موزه های علوم طبیعی باید نقش ویژه ای در مطلع سازی و متقاعد کردن مردم ایفا نمایند؛ این موزه ها دارای اسنادی بالغ بر میلیون ها نمونه هستند که پیشرفت دانش را از دیدگاه رشته های متعدد میسر می سازند و در اختیار پژوهشگران می گذارند.

موزه های فنی و صنعتی ساخته های فنی و صنعتی انسان را در زمینه های اختراعات، اکتشافات، وسایل نقلیه، ماشین آلات و مانند آنها به نمایش می گذارند و به نام های موزه اختراعات، موزه اکتشافات، موزه ماشین آلات و موزه وسایل نقلیه موسوم شده اند.

موزه های هنری آثار و اشیای زیبایی درباره نقاشی، معماری و مجسمه سازی، هنرهای تزیینی و صنایع دستی، لوازم خانگی، موزه خط و خطاطی، کتاب و صحافی، موزه سرامیک و کاشی، موزه قالی و قالیبافی، موزه کنده کاری و منبت کاری و صنایع چوبی، موزه گوهری و گوهرها و موزه منسوجات، ارایه می نمایند.

در دنیا موزه های معروف بسیاری همچون موزه لوور در فرانسه، موزه بریتانیا در لندن، موزه بررا در میلان، موزه متروپولیتن در آمریکا، موزه لنین گراد در روسیه، موزه ایتالیا در رم و ایران باستان در تهران وجود دارد.

موزه ایران باستان در سال های 16-1314 هجری شمسی برای حفظ آثار ملی، اشیای تاریخی و عتیقه ایران تاسیس شد. این موزه دارای آثار گرانبهایی از تمدن ایران از هزاران سال پیش از میلاد تا زمان حاضر است.

موزه آستان قدس مشهد نیز در سال 1324 تاسیس شد؛ مساحت آن 9 هزار و 398 مترمربع و دارای آثار نفیس بسیاری است؛ کتابخانه های این موزه از کتابخانه های درجه اول ایران است و از حیث نسخ نفیس خطی قدیمی و نسخ منحصر به فرد که در طول چند صد سال اخیر گردآوی شده، کم نظیر است.

موزه مردم شناسی در تهران در سال 1315 هجری شمسی تاسیس شد. معرفی زندگی طبقات مختلف ایران از دو قرن پیش تا امروز، نمایش آثار هنری، صنایع دستی، نوع کار و پیشه های ایرانیان از جمله اهداف راه اندازی این موزه عنوان شده است.

موزه پارس در شیراز، همان باغ حکومتی است که طرح آن را کریمخان زند ریخته بود. در سال 1314 هجری شمسی، اداره کل باستان شناسی، قسمت شمال و شرق باغ را نرده های آهنی کشید و کم کم اشیا، آثار تاریخی و نفیس فارس و شیراز را در آن گردآوری کردند.

علاوه بر موزه های یادشده، در رشت، اصفهان، کرمان و سایر استان ها و شهرستانهای ایران نیز، موزه هایی به وجود آمده است که هر یک از آنها تاریخ مفصل و ارزنده ای از زندگی پیشینیان همان نقطه را دربردارد و تمدن اقوام گذشته را روشن می سازد.

موزه های مردم شناسی در ایران نیز از دیگر موزه های کشورمان به شمار می روند، سابقه مجموعه های مردم شناسی در ایران به سال 1314 هجری شمسی بازمی شود. در آن موقع دایره ای به نام انسان شناسی در وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه وجود داشت که بعدها با مشاوره فرهنگستان ایران به موسسه انسان شناسی، سپس بنگاه مردم شناسی و انتها به موزه مردم شناسی تغییر نام یافت.

موزه مذکور در سال 1314 بنیان گذاشته شد و محل آن ساختمانی در خیابان بوعلی (ارامنه) بود که آثار گردآوری شده به این ساختمان انتقال داده شد و به تدریج حالت موزه به خود گرفت.

علاوه بر موزه مردم شناسی تهران که همه سطح کشور را ازنظر مردم نگاری زیر پوشش خود دارد، موزه های مردم نگاری منطقه ای نیز در نقاط مختلف کشور تاسیس شده است که اختصاص به نمایش زندگی و فرهنگ همان منطقه دارد و در قالب موزه های مختلط به فعالیت های فرهنگی خود ادامه می دهند.

هم اکنون تعداد موزه های موجود در ایران 414 موزه است.

منبع :