کرونا؛ آخرین یافته ها و درمان های پزشکی - ایستگاه بازی

بنظر می رسد که این ویروس های کرونای جدید مستقیم از خفاش، و بواسطه میزبانی دیگر (مانند شتر در خصوص MERS)، به انسان سرایت نموده اند. چطور این ویروس های حیوانی به انسان منتقل می شوند و چرا بیماری های شدیدتری نسبت به ویروس انسانی در ما ایجاد می نمایند؟

بطور کلی بسیاری از باکتری ها و ویروس های انسانی منشا حیوانی داشته و در مقطعی از تاریخ در جمعیت های انسانی شایع و پس از آن دائمی یا به تناوب ماندگار شده اند. بطور کلی باید گفت که ویروس های حیوانی به دلایل متعدد معمولا شرایط سرایت و ایجاد عفونت در انسان را ندارند. ویروس ها به شرایط زیستی و محیطی جانورانی که در بدن آن تکثیر پیدا می نمایند سازگار می شوند و به همین دلیل معمولا قادر به سرایت و ایجاد بیماری جز در میزبانان اصلی خود نیستند.

گاهی اتفاق می افتد که ویروس به جانورانی که از لحاظ ساختار زیستی و ژنتیکی به میزبان نزدیک هستند سرایت می نماید. میزبان بعضی از ویروس ها نیز مانند ویروس آنفلوآنزا بیش از چند گونهٔ متفاوت جانوری مثل طیور، خوک و انسان را شامل گردد.

در مواردی نادرتر، مانند آنچه که احتمالا در انتقال ویروس کرونای خفاش به انسان اتفاق افتاده (مثل مورد اخیر)، ویروسی بر حسب اتفاق یا با جهش ژنتیکی از میزبان اصلی خود به گونهٔ جانوری دیگری که میزبان طبیعی اش نبوده سرایت نموده و قادر به تکثیر و ایجاد عفونت می گردد. اگر این ویروس پیروز گردد تا در این گونهٔ جدید مثلا انسان، از فردی به فرد دیگر سرایت کند، امکان آغاز یک همه گیری ایجاد می گردد. مثال دیگر همه گیری بدنبال سرایت ویروس از گونه ای به گونه دیگر، ویروس ضعف ایمنی انسان (آچ آی وی) است که به اعتقاد پژوهشگران از نوعی میمون به انسان منتقل شده است.

خروج ویروس کرونای جهش یافته (آبی) از سلول

انتقال اتفاقی ویروس های حیوانی به انسان از راه های گوناگونی مانند گوارشی، تنفسی، گزش و راه های دیگر ممکن است صورت پذیرد. هنوز راه اصلی سرایت ویروس جدید کرونا از خفاش به انسان شناخته نشده هر چند ممکن است از مدفوع آلوده خفاش به حیوانات دیگر (مثل پنگولین) و سپس به انسان منتقل شده باشد. با این حال انتقال تنفسی/مخاطی (قطرک های آلوده با منشاء برونشی/ریوی) آن از انسان به انسان مسجل شده است.

راه اصلی انتقال در انسان تماس نزدیک با فرد آلوده یا مبتلا است. تماس نزدیک یعنی:

• زندگی در یک خانه
• تماس رو در رو مثلا چند دقیقه مصاحبه
• سرفه کردن کسی به صورت
• بیش از پانزده دقیقه در فاصله دو متری فرد دیگری بودن
• تماس با ترشحات بدن فرد آلوده یا مبتلا

دوره نهفتگی یعنی فاصله ورود ویروس به بدن تا ظهور علائم بین دو تا چهارده روز است و هنوز درست روشن نیست که آیا فرد بدون علامت، می تواند دیگران را مبتلا کند یا نه، اما تردیدی نیست که با بروز علائم احتمال گسترش ویروس افزایش قابل ملاحظه ای پیدا می نماید.

اگرچه بنظر می رسد راه اصلی انتقال ویروس های کرونا-سارس-مرس از قطرک های ریز تنفسی باشد، تحقیقات نشان داده که این ویروس ها از چند ساعت تا چند روز، بسته به شرایط محیطی و نوع آلودگی، روی سطوح باقی مانده و بیماریزایی خود را حفظ می نمایند. پژوهش ها درباره اینکه ویروس کرونای 2019 وقتی در مکان های عمومی و بهداشتی روی سطوح نشسته باشد بیماری زایی خود را حفظ می نماید بتازگی آغاز شده، اما پژوهش های پیشین درباره ویروس های مشابه کرونا نشان داده که درجه حرارت و رطوبت پایین و همراهی ویروس ها با ذرات مخاط بیماریزایی آن ها را تا چندین روز افزایش می دهد.

دانشمندان و دست اندرکاران بهداشت عمومی و بیمارستان ها امیدوارند که نتایج پژوهش های جاری اهمیت سطوح آلوده در سرایت و همه گیری ویروس کرونای 2019 را روشن کند، شناسایی چنین آلودگی هایی بخصوص در مراکز بهداشتی و درمانی اهمیت بسیار دارد.

پروتئین S (قرمز) ویروس کرونای جدید که به آنزیم مبدل آنژیوتانسین 2 سلول انسان چسبیده

ناآشنایی دستگاه ایمنی

دلایل گوناگونی سبب می شوند که این ویروس های نوظهور در انسان، علاوه بر تمایل به ایجاد بیماری شدید، اغلب قابلیت همه گیری داشته باشند. ناآشنایی سیستم ایمنی انسان با این ویروس ها و نبود خاطرهٔ ایمنی (مثلا وجود پادتن های اختصاصی ضد ویروس) در ضعف مبارزه با ویروس تازه وارد نقشی اساسی دارند. علاوه بر این، ویروس های ناآشنا با انسان، با سلول ها و بافت های بدن سازگاری نداشته و می توانند التهاب و آسیب بیش از حد و افسارگسیخته ایجاد نمایند که باعث بیماری شدید یا حتی مرگ می گردد.

ویروس هایی که طی سالیان دراز با چرخه های متوالی در بدن انسان با آن به سازگاری نسبی رسیده اند معمولا موجب بیماری هایی ملایم و محدود مانند سرماخوردگی می شوند. این به دلیل سازگاری ویروس با بدن انسان و ایمنی کافی است. به همین علت ویروس های کرونای انسانی تنها موجب سرماخوردگی خفیف فصلی می شوند و در حالیکه خویشان نزدیکشان در خفاش، بعد از سرایت به انسان می توانند موجب عفونت ریه شدید سارس یا کروناویروس 2019 شوند. سیستم ایمنی وقتی قادر به مهار عادی ویروس نیست، التهابی مضاعف ممکن است ایجاد کند که منجر به آسیب شدید بافتی و مرگ گردد.

فرایند بیماریزایی ویروس سارس-کرونا-2 چیست و اشکال شدید بیماری چگونه پیشرفت می نمایند و وخیم می شوند؟

ویروس ها از یک سری پروتئین های شاخکی در جدار (کپسول) یا غشای خود برای چسبیدن و ورود به سلول های بدن انسان استفاده می نمایند. ویروس کرونای جدید با شاخک S خود به گیرنده ای (گیرنده آنزیم مبدل آنژیوتانسین 2) در سلول های ریه انسان چسبیده، به داخل سلول راه یافته و بعد از استفاده از مواد سلولی، با تکثیر خود، سبب واکنش ایمنی و مرگ سلولی می گردد. در افراد جوانتر و با ایمنی بهتر، سیستم ایمنی تکثیر ویروس را محدود و از آسیب و التهاب بیش از حد به ریه که محل حیاتی جذب اکسیژن است جلوگیری می نماید و بیمار بدون هیچ عارضه ای بهبود می یابد.

سی تی اسکن ریه مبتلا به کروناویروس 2019

در افراد سالخورده و با ایمنی ناکارآمد یا تضعیف شده یا تحت درمان مهار ایمنی یا شیمی درمانی (مانند بیماران رماتیسمی یا سرطانی یا ایدز)، افرادی با مسائل قلبی و ریوی، فشار خون یا دیابت یا چاقی مفرط (بی ام آی بیش از 40)، ویروس جدید کرونا باعث ایجاد التهاب بیش از حد شده، مقدار زیادی مایع و سلول های التهابی وارد فضای داخلی ریه می گردد و با افزایش مرگ سلولی و اشکال در اکسیژن رسانی، به نارسایی حاد تنفسی می انجامد.

مطالعه اخیر در استان ووهان چین نشان داده که متوسط سن افرادی که بدلیل نارسایی تنفسی در بخش مراقبت های ویژه بستری شدند حدود 60 سال بوده است. از این رو اگرچه متوسط مرگ ومیر کلی کروناویروس 2019 در جهان حدود دو تا سه درصد است، اما این رقم برای گروه های آسیب پذیر ذکر شده بمراتب بیشتر است.

از لحاظ بالینی درگیری ریه ممکن است ابتدا با سرفه خشک و تب محدود آغاز شده و در صورت عدم بهبودی ظرف یک تا دو هفته به فرم های شدیدتری با تنگی نفس و تب بالا منجر گردد و در ادامه و در صورت عدم درمان های لازم به نارسایی شدید تنفسی، کاهش هشیاری و ایست قلبی بینجامد.

پیشگیری و درمان کروناویروس 2019

در نبود واکسن، پیشگیری از ابتلا و گسترش کروناویروس 2019 منحصر می گردد به آمادگی، اقدامات بهداشتی، آموزش و هدایت افراد سالم و مشکوک به ابتلا و شناسایی، جداسازی و درمان مناسب مبتلایان. چون این ویروس با قطرک های تنفسی از فرد به فرد منتقل می گردد رعایت دقیق نکات بهداشتی (مثل پوشاندن دهان هنگام عطسه و سرفه، شستن مرتب دست و پرهیز از جا های شلوغ و پرجمعیت) بسیار مهم و اساس مهار شیوع بیماری است. نظام های بهداشت و درمان کشور ها هم باید تریاژ (رده بندی بیماران از نظر شدت بیماری) مشخصی را برای مدیریت، تشخیص و درمان افراد مشکوک به ابتلا به بیماری آماده و اجرا نمایند.

علائم موارد خفیف مشکوک به کروناویروس 2019، تب پایین، سرفه خشک بدون تنگی نفس، بدن درد، خستگی و بد حالی است. موارد خفیف با نظر پزشک و یا کارشناسان بهداشتی، با جداسازی (ایزوله کردن) فرد مبتلا در منزل، استفاده از تب بر و در شرایط خاص با آنتی بیوتیک خوراکی انجام می گردد. باید در نظر داشت که آنتی بیوتیک روی ویروس اثری نداشته و برای درمان یا پیشگیری از عفونت های باکتریایی تنها با در نظر دریافت شرایط بیمار و تشخیص پزشک تجویز می شوند.

تست RT-PCR تشخیصی کروناویروس 2019 باید برای کلیه افراد مشکوک انجام گردد، اما در صورت محدودیت به افرادی تخصیص داده می گردد که علائم بالینی، آزمایشگاهی (کم شدن لنفوسیت های خون) و رادیولوژی (علائم عفونت و سفید شدن ریه) بارزتری دارند.

در صورت علائم شدیدتر، بخصوص تنگی نفس و کاهش اکسیژن خون و درگیری پیش فرایندهٔ ریه، بیماران بستری و تحت درمان های حمایتی و آزمایشی ضد ویروس و گاهی ضد التهاب قرار می گیرند. این درمان ها در صورت وخیم شدن وضع بیماران در بخش مراقبت های ویژه (ICU) انجام می شوند تا پشتیبانی قلبی تنفسی (برای مثال استفاده از رسپیراتور) برای بیماران ممکن باشد.

با اینکه در حال حاضر داروی ضدویروس اختصاصی برای کروناویروس 2019 در دسترس نیست، اما پزشکان و پژوهشگران چینی، ژاپنی، کره ای و آمریکایی در حال استفادهٔ آزمایشی از ضد ویروس های اچ آی وی، ابولا، آنفلوآنزا، هپاتیت سی و حتی ضدانگل مالاریا برای درمان این بیماری هستند. استفاده از اینترفرون هم که جزء دفاع ضد ویروسی طبیعی بدن است مد نظر قرار گرفته است.

این دارو های ضد ویروس ممکن است از راه های گوناگون مثل جلوگیری از ورود ویروس به سلول یا جلوگیری از تکثیر ویروس در داخل سلول جلوی پیشرفت عفونت را بگیرند. برای مثال داروی remdisivir که برای درمان ابولا استفاده شده و هم اکنون در آمریکا بصورت آزمایشی برای درمان ویروس کرونای جدید تجویز می گردد در ساخت مادهٔ ژنتیکی ویروس تداخل ایجاد می نماید.

دو داروی ترکیبی دیگر که آزمایشی تجویز می شوند دارو های ضد آچ آی وی/ایدز هستند بنام lopinavir و ritonavir. این دارو ها ساخت پروتئین های ویروس را متوقف می نمایند. از دارو های دیگری که در چین آزمایش شده می توان از کلروکین نام برد که علاوه بر اثرات ضد میکربی تا حدی ضدالتهاب هم هست و ممکن است در درمان و پیشگیری از وخامت درگیری ریه ها موثر باشد. داروی دیگری که در دست آزمایش است داروی ضد آنفلوآنزای تامیفلو است.

اغلب این دارو ها ترکیبی استفاده می شوند و تمام درمان های فعلی در مراحل ابتدایی آزمایش بوده و قضاوت درباره اثر بخشی و تناسب درمان در افراد و در مراحل مختلف بیماری احتیاج به پژوهش های وسیعتر و دقیق تر دارد.

در حال حاضر واکسنی برای بیماری کروناویروس 2019 وجود ندارد، اما چندین واکسن گوناگون بسرعت فرمول بندی شده و در حال گذراندن آزمایش های مقدماتی اثر بخشی و بی خطری هستند. اگرچه قصد دولت ها تسریع مراحل تست این واکسن هاست -که اغلب چند سال طول می کشند-اما بعید بنظرمی رسد که واکسنی با فراوری وسیع تا قبل ازسال آینده دردسترس باشد.

منبع: bbc