این مرد صدای ساز هما را درآورد، هما با ارتعاشی بلندتر از شورانگیر - ایستگاه بازی

خبرنگاران- محمد بلبلی: طی سال های اخیر تحولاتی در ساخت ساز و بعلاوه ابداع و نوآوری آن ایجاد شد، از ساخت ساز شورانگیز با نظارت استاد حسین علیزاده تا ساخت سازهای کاملا نو و تازه با طراحی استاد شجریان و اجرای استاد رضا ژاله که در آخرین کنسرت های شجریان مورد استفاده نهاده شد. در این میان سازگرهای جوان تر نیز با این قافله همراه شده و ابداعاتی گاها مورد توجه را در ساخت ساز ایجاد کردند. حمیدرضا محسنی هماگرانی هنر سازگری را از سال 1382 نزد استادان رضا ژاله و مانی جفرودی شروع کرد، او حالا بعد از گذشت 20 سال یک سازگر باتجربه و مبدع در این زمینه محسوب می گردد.

ساخت ساز را تجربی آموخته اید یا این که تحصیلات مرتبط با این رشته را دارید؟

در ابتدا ساخت ساز را نزد رضا ژاله و مانی جفرودی شروع کردم و در سال 1383 در رشته نوازندگی ساز تار وارد دانشگاه علمی کاربردی (کنسرواتوار تهران) شدم و همزمان با کار ساخت ساز به تحصیل رشته موسیقی نیز پرداختم، اما باید بگویم شاگردی نزد استادان کمتر از تحصیل در دانشگاه نیست.

کدام ساز را به صورت تخصصی می سازید؟

سازهایی که در ساخت آن بیشترین تخصص و تمرکز را دارم ساز تار و سه تار است، اما ساخت سازهای دیگر مانند شورانگیز و کمانچه را نیز به صورت قابل قبولی انجام می دهم. البته به تایید نوازندگان این سازها.

با نوآوری، ابداع و ساخت سازهایی با ماهیت کاملا تازه موافق هستین؟

در خصوص نو آوری وابداع سازهای تازه در موسیقی ایرانی در چند دهه اخیر فعالیت های بسیار مثبتی به وسیله استادان صاحب نام مانند استاد ژاله و دیگر عزیزان انجام شده که این امر می تواند در پیشرفت و مورد اقبال نهاده شدن موسیقی سنتی نقش بسزایی داشته باشد. جهان و به طبع آن جوامع دچار تغییرات و پیشرفت می شوند، مخصوصا حالا که ابداعات و اختراعات سرعت زیادی گرفته است. زندگی سرعت بیشتری پیدا نموده و مردم نیز با آن همراه شده اند، بنابر این هنر و بخصوص موسیقی نیز باید خود را با زمانه تطبیق دهد. این تغییرات در هنر موسیقی نیز ایجاد شده چه در ساخت ساز و چه در ساخت موسیقی تا با مخاطب همراه شده و تأثیر بیشتری بر مخاطب داشته باشد.

درباره ابداعات و نوآوری در کار خودتان بگویید.

من هم بنا به تجربه و دانشی که در این سال ها کسب کردم کارهایی در این زمینه انجام دادم که مهم ترین آنها ساخت یک ساز تازه است. پس از مدت ها آزمون و خطا در ساخت یک ساز زهی مضرابی با صدای بم در نهایت ساز ابداعی هما را ساخته و توانستم به تایید چند نفر از استادان برسانم.

درباره خصوصیات ساز هما بیشتر بگویید.

این ساز با 6 سیم که به صورت جفت در 3 ریف نهاده شده در دسته سازهای بم قرار گرفته است. هر دو سیم جفت از سیم های ساز هما ناهمجنس و از دو جنس و سایز متفاوت بوده و هر جفت سیم به صورت اکتاو کوک می شوند، وسعت صوتی این ساز 2/5 اکتاو است.

چرا ساز بم خوان؟

سازهایی با صدای بم، بزرگ ترین کمبود در سازها و ارکسترهای ایرانی است. جدای این مساله با تغییراتی که در سال های اخیر در ساختار ارکستراسیون موسیقی ایرانی ایجاد شد، بعلاوه فاصله گرفتن موسیقی ما از تک صدایی و رفتن به سمت ارکسترهای چند صدایی، احتیاج به سازهای بم در موسیقی بیشتر احساس شد. همین مساله فکریت ساخت ساز هما را در من به وجود آورد.

توصیف شما از ساز هما، ساز شورانگیز را در فکر تداعی می نماید، آیا این دو ساز به هم ربط مشخصی دارند؟

در خصوص ساز شورانگیز در ابتدا باید تاریخچه کوتاهی از چگونگی پیدایش وتغییرات انجام شده در آن را بگویم. این ساز در ابتدا به پیشنهاد استاد تجویدی و همفکری و ساخت و اجرای استاد قنبری مهر با الگوی سه تار ساخته شد. چندی بعد یکی از شاگردان استاد قنبری مهر (مانی جفرودی) این ساز را با الگوی تنبور همین استاد و بصورت 6 سیم ساختند که مورد استقبال استاد حسین علیزاده نهاده شد و از آن به بعد شورانگیز بصورت 6 سیم به جامعه موسیقی معرفی گردید. اما ساز هما دارای طول ارتعاش بلندتری نسبت به تار، سه تار و شورنگیز بود وتا پرده می بمل دستان بندی می شد، این طول ارتعاش بلند محدودیتی برای کوک های بالا ایجاد می کرد. با تغییراتی که با هم فکری و همکاری سرکار خانم آمنه خجسته مقدم (سازگر) در الگوی این ساز داده شد، طول ارتعاش سیم ها کاهش یافت و پرده بندی تا نت فا افزایش پیدا کرد. با کاهش طول ارتعاش توانایی این ساز برای کوک های بالاتر افزایش یافت و این امر قابلیت بهتری را برای همراهی ساز هما با سازهای دیگر در گروه ایجاد کرد.